Sonja Heijkamp: Spel voor dialoog over digitalisering en veiligheid
Een cliënt maakt ongevraagd opnamen van een begeleider en verspreidt deze via sociale media. Een andere cliënt roept via Whatsapp familieleden op om verhaal te komen halen na een moeilijk gesprek. Het zijn reële cases die zorgen voor reële dilemma’s en gevoelens van onveiligheid bij begeleiders in de gehandicaptenzorg. Amerpoort introduceerde het visiespel Slim met media om teams te helpen hierover met elkaar in gesprek te gaan. Sonja Heijkamp was nauw betrokken bij de ontwikkeling van het spel.
Tot twee jaar geleden werkte Sonja Heijkamp als coördinerend begeleider van een LVB+ groep. Toen gebruik van social media in 2007 in de groep zijn intrede deed, is zij zich gaan verdiepen in dit thema. “Ik werd steeds meer de expert op dit gebied. Twee jaar geleden werd bij Amerpoort het consultatieteam Cliënt, Internet en Social Media opgezet. Vanaf dat moment heb ik er echt mijn werk van gemaakt.”
De nieuwe media bieden veel leuke mogelijkheden, maar begeleiders voelen zich er soms ook onzeker bij. “Ze vinden het bijvoorbeeld spannend dat er vloggende cliënten rondlopen die beelden verspreiden op social media. Dat fenomeen speelde al een tijd in het onderwijs en nu zie je het ook in de gehandicaptenzorg. Begeleiders worden geconfronteerd met toenemend mediagebruik.”
Gesprek over digitalisering
Het toenemende mediagebruik vraagt om mediabeleid. Het visiespel Slim met media helpt begeleiders dit beleid met elkaar vorm te geven. “Doel van het spel is met elkaar het gesprek aan te gaan: Hoe werkt het hier, hoe kwetsbaar zijn we zelf en hoe kunnen we de cliënten veiligheid bieden? Ik hoorde bijvoorbeeld een paar teams praten over beeldrecht. Zij moeten letten op het beeldrecht van de cliënt, maar wat zijn hun eigen beeldrechten? Daar komen langzaam kritische vragen over, ook vanuit een onveilig gevoel.”
Zo vertelt Sonja over een begeleidster die ‘s nachts een telefoontje kreeg van een cliënt die om hulp vroeg. De begeleidster oordeelde dat de vraag niet dringend was en zei: ‘Morgenochtend kom ik je helpen.’ De cliënt had dit gesprek opgenomen en zette het op Facebook met de tekst: ‘Mijn hulpverlener laat me stikken.’ Met naam en toenaam erbij. “De begeleidster heeft zich daardoor heel onveilig gevoeld’, aldus Sonja. “Ik raadde aan om met de cliënt te gaan praten en het ook meteen in het team te bespreken: Welke morele bezwaren en gevoelens liggen hieronder, durven we met elkaar hierover in gesprek te gaan?”
Familie optrommelen
Sonja heeft zelf ook ervaren welke rol social media in het werk kunnen spelen. “Ik was ambulant begeleider, de woningen van de cliënten lagen om het kantoor. Op een gegeven moment kwam een cliënt op mijn kantoor. Ze was boos op alles en iedereen. Ik zei: ‘Ik heb je gehoord, ga even naar huis, ik kom over een half uur naar je toe.’ In dat halve uur trommelde ze via Whatsapp haar familie op. Toen ik binnenkwam, zaten ze in de kamer om verhaal te halen. Ik was de hulpverlener die zijn werk niet goed deed. Gelukkig kende ik de familie goed en kon ik ze kalmeren. Maar ik werd me ervan bewust dat een kwestie via social media binnen tien minuten kan escaleren.”
En het wordt steeds ingewikkelder, volgens Sonja. “Voorheen met Twitter of Facebook kon je de cliënt erop aanspreken als hij iets had gepost over een hulpverlener. Nu gebruiken cliënten vaak Snapchat en Instagram en zijn de posts veel meer verborgen. Je hebt vaak geen idee wat er over je geschreven wordt. En met de nieuwe domotica of iets als Google Home kan je opgenomen worden zonder dat je het in de gaten hebt. In het afgelopen jaar heb ik teams gesproken die zich echt zorgen maken hierover. Door het spel bespreken ze dit soort zaken. Ze ervaren het als een prettige en leuke manier om met elkaar in gesprek te gaan.”
Herkenbare casussen
Het visiespel bestond al voor het onderwijs. In samenwerking met ‘Slim met media’, de organisatie achter het gelijknamige spel, hebben Sonja en haar collega’s de inhoud van de spelkaarten aangepast aan de zorg. Door het spel staan de teams 2,5 uur stil bij mediagebruik in hun werk als zorgprofessional. Ze krijgen herkenbare casussen voorgeschoteld waar ze met elkaar over praten. “Dat is belangrijk. Digitalisering moet een vast onderdeel van onze werksituatie worden. En er moet ruimte zijn om te praten over gevoelens van onveiligheid.”
Maar dan? “Goeie vraag. Begin komend jaar doen we een evaluatie. Als het spel het begin van de dialoog over dit thema is, dan moet je met elkaar besluiten wat de vervolgstappen zijn. Misschien zijn er wel mogelijkheden om via de VeiligPlus-aanpak hier aandacht aan te blijven besteden, waarom digitalisering je raakt in je gevoel van veiligheid. Ook bij andere tools die we gebruiken moet mediawijsheid een vast onderdeel zijn. Mijn advies is: Praat er vooral over in je team. We zijn allemaal aan het worstelen. Zorgen dat dit blijvende aandacht krijgt, dat is de kunst.”
Meer weten over het visiespel? Kijk op https://slimmetmedia.nl/zorg/visiespel-zorgvariant/
