Theo Aalbers: “Voor veel mensen zijn protocollen niet het antwoord”

“Het thema veiligheid in de zorg is al zo oud als de zorg zelf,” zegt Theo Aalbers, manager zorg- en dienstverlening bij De Zijlen. “Risico’s zijn er altijd. Maar hoe ga je met die risico’s om? Bij ons bleken protocollen voor veiligheid niet altijd genoeg. Praten over veiligheid is minstens zo belangrijk. De VeiligPlus-aanpak kwam voor ons dan ook op het goede moment.”

Theo Aalbers geeft leiding aan de werk- en dagbestedingslocaties en de woonlocaties van De Zijlen, een zorgorganisatie in het noorden van Nederland. De Zijlen biedt aan mensen met een verstandelijke beperking hulp bij wonen, vrije tijd, werk of dagbesteding. “Ik spreek met alle gremia in de organisatie, van de medewerkers tot de ondernemingsraad, de cliëntenraad en de raad van toezicht. Ik weet wat er speelt. En ik weet dat er incidenten zijn. Agressiviteit is erg lastig om mee om te gaan. Daar moeten we medewerkers én cliënten voortdurend mee helpen.“

“Allereerst richten we de cliëntondersteuning zo in dat de risico’s minimaal zijn, we zorgen dat alles begrijpelijk en overzichtelijk is voor de cliënten. En we maken ze weerbaarder door ze beter te leren communiceren. Voor medewerkers hebben we trainingen om te leren omgaan met situaties waarin sprake is van agitatie. De medewerkers leren om deze situaties niet te laten escaleren. Dat werkt, maar het blijft lastig.”

Complexere problematiek

“Vroeger grepen we in met fysieke middelen en medicijnen, maar dat willen we niet meer. Dat betekent dat zorgprofessionals veel meer moeten begeleiden. En dat wordt steeds moeilijker. De wereld verandert en vooral jonge mensen zijn sneller in de war door wat er om hen heen gebeurt. De problematiek is complexer. Je begrijpt niet altijd 1-2-3 waar gedrag vandaan komt. Dat maakt het moeilijker om cliënten te begeleiden, je moet echt iets uitzoeken.

Al met al wordt er steeds meer gevergd van de medewerkers. Medewerkers moeten zich afvragen: Begrijp ik in wat voor wereld de cliënt leeft? Ze gaan veel meer mee in de belevingswereld van de cliënt. En dan nog kunnen de gemoederen hoog oplopen. Wat doe je dan?”

Vertrekken vanuit beleving

“De VeiligPlus-aanpak komt op het goeie moment voor ons. We zeiden tegen elkaar: Wat doen we eigenlijk allemaal op het gebied van veiligheid? Er zijn zoveel protocollen, procedures en richtlijnen. We constateerden dat het beleid door de jaren heen een lappendeken was geworden. Het was nodig om eens heel goed te kijken of we wel alle stukjes hadden afgedekt en ingericht. Toen we daarmee bezig waren, stuitten we op het verschil tussen de protocollen en instrumentele aanpak en de beleving van de aanpak. Voor heel veel mensen zijn protocollen gewoon niet het antwoord.

Met de VeiligPlus-aanpak draaien we het om. We vertrekken vanuit de beleving. Hoe beleven medewerkers, cliënten en verwanten veiligheid? Dat is de vraag. Waar heb je mee te maken en hoe kun je een manier vinden om daarmee om te gaan? De nadruk ligt op uitspreken wat je bezighoudt, onderzoeken wat eronder zit en zorgen dat dat in goede banen wordt geleid.

Het interessante van de VeiligPlus-aanpak is dat die gesprekken worden ingebed in het proces. En dat is goed. Het gesprek is een voorwaarde om goede oplossingen te vinden. Die kun je als manager wel willen bedenken, maar dan maak je weer protocollen. Het moeten de oplossingen van de mensen zelf zijn in hun eigen situatie.”

Lappendekengevoel kwijt

“We zijn op dit moment in het voorstadium. Binnenkort gaan we de VeiligPlus-aanpak inbedden, organisatiebreed, op iedere woon- en werklocatie. Over een jaar hoop ik dat we het lappendekengevoel kwijt zijn, dat ons veiligheidsbeleid een samenhangend geheel is en dat daarbij goed gekeken is naar wat medewerkers nodig hebben. Meer kennisdeling, meer training en meer nazorg wellicht. Uiteindelijk willen we dat cliënten en verwanten en medewerkers zich veilig voelen in hun omgeving en weten wat ze moeten doen als dat niet zo is.

Ik denk dat de openheid van communicatie meer vertrouwen geeft. We moeten van elkaar leren hoe je dingen beter kunt krijgen, die overstijgende stap moeten we met elkaar maken. Ik merk dat de medewerkers het fijn vinden dat de gesprekken hierover goed geregisseerd gaan worden. Ik krijg alleen maar positieve reacties op de invoering van de aanpak.”